Park Etnograficzny w Tokarni, muzeum na świeżym powietrzu

Już połowa listopada, a ja dopiero teraz znalazłem chwilę czasu, żeby przedstawić na blogu bardzo fajne miejsce na rodzinną wycieczkę. My skansen odwiedziliśmy w lipcu, ale jestem pewien, że jesienią jest tam równie pięknie jak podczas naszego wakacyjnego spaceru. Park Etnograficzny w Tokarni jest miejscem, którego poznanie wymaga poświęcenia około 2-3 godzin. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, żeby spędzić w muzeum cały dzień.

Dojazd samochodem, nie przysparza żadnych trudności. Skansen znajduje się w pobliżu drogi ekspresowej S7, około 20 km na południe od Kielc. Na miejscu znajduje się duży, bezpłatny parking. Mała uwaga, ze względu na ograniczenia związane z Covid-19, tym razem nie mieliśmy możliwości zwiedzania obiektów wewnątrz. Fakt ten miał też małą zaletę, na spokojnie zdążyliśmy zobaczyć pobliski Zamek Królewski w Chęcinach.

Spis treści

• Muzeum Wsi Kieleckiej – historia
• Sektor małomiasteczkowy
• Obszar wyżynny
• Sektor dworsko-folwarczny
• Region budownictwa świętokrzyskiego
• Sektor nadwiślański oraz sektor terenów lessowych
• Informacje praktyczne
• Mapa

Muzeum Wsi Kieleckiej – historia

Park Etnograficzny w Tokarni rozpoczął swoją działalność w 1977 roku. Podobnie jak w innych tego typu placówkach na jego terenie znajdują się zabytkowe budynki, sprowadzone z różnych subregionów Kielecczyzny między innymi Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżyny Sandomierskiej i Niecki Nidziańskiej. Większość obiektów posiada oryginalne wyposażenie tj.: meble i sprzęty wykorzystywane w gospodarstwie domowym. W skansenie można znaleźć również obiekty przemysłowe tj. wiatraki, warsztat tkacki, zakład fotograficzny, obiekty handlowe (apteka, sklep), a także drewniany Kościół z Rogowa z dzwonnicą.

Inicjatorem powstania muzeum był wybitny etnograf prof. dr hab. Roman Reinfuss. Muzeum zajmuje obszar ponad 60 ha, z czego około 30% stanowi las. Park Etnograficzny został podzielony na kilka tematycznych sektorów, które po kolei będziemy odwiedzać.

Sektor małomiasteczkowy

Na samym początku, tuż po wejściu na teren Muzeum Wsi Kieleckiej znajduje się tzw. sektor małomiasteczkowy. Reprezentują go obiekty takie jak spichlerz z Chęcin czy dom organisty z Bielin. W tym drugim obecnie znajduje się apteka.

Kawałek dalej na rozległej polanie możemy podziwiać przepiękny drewniany Kościół z Rogowa wybudowany w 1793 roku. W sąsiedztwie kościoła ustawiono dwukondygnacyjną dzwonnicę. Wokół rozmieszczone są drewniane chaty i zagrody m.in. plebania z Koźlic z 1768 roku.

Niespodzianką, szczególnie dla dzieci, był pasący się nieopodal kucyk. Widać, że jest przyzwyczajony do turystów. W ogóle się nas nie bał. Nie był też przez nikogo pilnowany.

Obszar wyżynny

Idąc lekko w lewo, niepostrzeżenie dotarliśmy do drugiego z sektorów muzeum – do sektora wyżynnego. W jednej ze znajdujących się tam zagród (konkretnie w zagrodzie ze Slężan z przełomu XVII/XIX w.) znajduje się żywy inwentarz: kury, indyki, kaczki itp.

W zagrodzie mieszka również stado kóz wraz z owieczkami. Nie wiem, czy tak jest zawsze, ale kozy podobnie jak wspomniany wcześniej koń – biegały sobie swobodnie po terenie skansenu.

Kolejnymi obiektami w sektorze są budynki takie jak chałupa z Nasiechowic z 1895 roku czy zagroda okolna z Kaliny Małej. Okół z Kaliny Małej jest to typ zagrody zamkniętej. W jej skład wchodzą chałupa, stajnia, obora, chlew, chlewik i obszerna wozownia. Całość stanowi zespół zabudowań mieszkalnych i gospodarczych.

Oczywiście zabytkowych budynków, które mijamy po drodze, jest znacznie więcej. Trudno spamiętać każdy z nich. Poniżej kilka zdjęcia:

Wspomniany konik chyba podążał za nami. Pół godziny później znowu go spotkaliśmy.

Ostatnim obiektem w sektorze wyżynnym jest Wiatrak z Dębna. Jest to bardzo charakterystyczna budowla widoczna z daleka. Młyn, czyli typowy wiatrak słupowy, „koźlak” wybudowano w 1880 r. Budynek należy do najstarszych i zarazem ostatnich wiatraków drewnianych zachowanych w Górach Świętokrzyskich. Mechanizm wiatraka słupowego, składa się z trzech zespołów: napędowego, transmisyjnego i roboczego. Uzyskanie dobrej jakości mąki z żyta wymagało przynajmniej czterokrotnego przemiału. Młyn z Dębna posiada sprawne, zachowane niemal w całości, oryginalne wyposażenie i mechanizmy. 

Sektor dworsko-folwarczny

W niedalekiej odległości od wspomnianego wcześniej wiatraka znajduje się Dwór z Suchedniowa reprezentujący sektor dworsko-folwarczny. Budynek dworski został wzniesiony na początku XIX wieku na planie podkowy. Zbudowano go z krawędziaków modrzewiowych oszalowanych deskami, zaś ściany działowe z drewna jodłowego. Przed wejściem frontowym znajduje się kolumnowy ganek z dwupołaciowym daszkiem.

Znajdujące się wewnątrz wyposażenie ukazuje standard życia średniozamożnej rodziny szlacheckiej. Niestety, tak jak wspomniałem na początku artykuły, tym razem nie mogliśmy wejść do środka.

Ciekawy przykład wielorodzinnego drewnianego domu folwarcznego z XIX wieku jest ośmiorak z Rudy Pilczyckiej. Budynek powstał około 1914 r. W pobliżu dworu postawiono również spichlerz dworski z 1719 r., stodołę z połowy XIX wieku (obecnie w środku jest kolekcja zabytkowych powozów) oraz kolejny z wiatraków, czy drewniany młyn wietrzny z Grzmucina.

Region budownictwa świętokrzyskiego

Tuż za wiatrakiem z Grzmucina można podziwiać zabudowania sektora świętokrzyskiego. W chałupie z Woli Szczygiełkowej wybudowanej w 1870 roku, w okresie międzywojennym mieściła się czteroklasowa Szkoła Powszechna. Naprzeciwko znajduje się chata pszczelarza (chałupa ze Słupi Starej wybudowana około 1840 r. ).

W okolicy jest też kilka zagród, m.in. zagroda ze wsi Suków. Jej chałupa została wybudowana w 1774 roku.

Sektor nadwiślański oraz sektor terenów lessowych

Żeby dotrzeć do kolejnego sektora, należy przejść przez las, który zaczyna się tuż za chałupą z Bronkowic. Kilkanaście minut później podziwiamy nieco inaczej wyglądające budynki sektora nadwiślańskiego. Są tu dwa młyny wodne: pierwszy z nich został wybudowano w 1931 roku nad rzeką Młynkowską w północnej części wsi Piasek, drugi pochodzi z Parszowa. Pierwotnie stał nad rzeką Żarnówką. Są też oczywiście tradycyjne chałupy.

Niestety, ze względu na ogólne zmęczenie małych podróżników oraz porę obiadową musiałem odłożyć aparat na bok i nieco przyspieszyć zwiedzanie.

Idąc prosto drogą, po kilkunastu minutach, przechodząc ponownie przez sektor małomiasteczkowy, docieramy do wyjścia. Na poniższych zdjęcia ponownie centralny plac wraz z otaczającymi go zabytkowymi budynkami.

Podsumowując, zdecydowanie polecam wizytę w skansenie w Tokarni. Duża różnorodność budynków, czyli pojedyncze chałupy, całe zagrody, kościół, kilka wiatraków, młyny oraz dwór powodują, że nikt nie powinien się nudzić.

Dodatkowym atutem są też dwie restauracje w znajdujące się w okolicy wejścia. Po kilku godzinach zwiedzania dobrze jest zjeść ciepły obiad. My skorzystaliśmy z oferty „Karczmy w Skansenie”. Porcje były duże i w sumie całkiem niezłe.

Informacje praktyczne

Mapa